زحل و وستا

تصویر روز از دنیای آسمان و نجوم

زحل و وستا در کنار یکدیگر

عکس از کاسینی

بزرگترین تلسکوپ جهان

چند روز پیش خبری در رابطه با آغاز کار بزرگترین تلسکوپ دنیا در وبلاگ گذاشتم و حالا خبر کامل تری رو برای شما دوستان بازدید کننده از این تلسکوپ غول پیکر خواهم گذاشت

بزرگترین تلسکوپ اپتیکی، چشم به جهان گشود

بزگترین تلسکوپ اپتیکی جهان که کار اصلی اش از سالی دیگر آغاز می شود، هم اکنون فعالیت های آزمایشی خود را آغاز کرده است.

محمدجواد ترابی

تلسکوپ عظیم قناری جمعه شب چشمانش را به آسمان گشود. این تلسکوپ با داشتن ۱۰.۴ متر قطر، بزرگترین تلسکوپ ناحیه مرئی و فروسرخ جهان است. پس از آن تلسکوپ های دوقلوی کک(Keck) در موناکی هاوایی ایالات متحده با آینه های اصلی به قطر ده متر بزرگترین تلسکوپ های جهان هستند.

تلسکوپ هابی ابرلی (Hobby-Eberly) در نزدیکی فرت دیویس ایالات متحده و تلسکوپ بزرگ آفریقای جنوبی(SALT) در نزدیکی سودرلند، هر دو دارای آینه اصلی ۱۱.۱ در ۹.۲ متر هستند. اما به سبب نوع ساختشان فقط ناحیه ای به وسعت ۹.۲ متر از آن ها در هر زمان برای رصد استفاده می شود.
ساخت تلسکوپ عظیم قناری، ۱۸۰میلیون دلار هزینه در برداشته و دولت اسپانیا بیشترین بودجه ی تامین شده برای این طرح را گذاشته است. همچنین مکزیک و دانشگاه فلوریدا ایلات متحده دیگر منابع را برای ساخت این تلسکوپ تامین کرده اند.
تلسکوپ جدید، رصدهای آزمایشی خود را به تازگی آغاز کرد و قرار است تا سال آینده فعالیت های علمی خود را نیز آغاز کند. رصدخانه بر بلندای جزیره لاپالما، بخشی از جزایری قناری، مستقر است. این تلسکوپ قادر خواهد بود از اپتیک سازگار استفاده کند به طوری که با تغییر شکل آینه ها اعوجاجات جوی را بر طرف سازد.
گردآوری بالای نور این تلسکوپ(GCT)، توانایی مطالعه اجرام کم فروغی همچون کهکشان های تازه متولد شده در آغاز کیهان را بالا می برد. همچنین این تلسکوپ به بررسی سیارات فراخورشیدی و سیاه چاله ها خواهد پرداخت.
تلسکوپ GCT در ارتفاعات ۲۶۰۰ متری واقع است و هم اکنون ۱۲ آینه شش ضلعی آن از ۳۶ آینه اصلی نصب شده است. تلسکوپ هم اکنون با ۱۲ آینه مشغول کانونی کردن تلسکوپ است و تا سال آینده ۲۴ آینه دیگر به آن اضافه می شود تا بزرگترین تلسکوپ جهان بر دنیای نجوم فرمانروایی کند.

 

 

منابع:

www.redorbit.com
www.newscientistspace.com
سایت رسمی GCT

زحل و زهره در قلب شیر

پس از مقارنه زیبای دو سیاره زحل و زهره در اوایل تیرماه این بار هلال سیاره زهره با فاز 24.7 درصد، در نزدیکی ستاره قلب شیر با قدر 1.4 قرار خواهد گرفت. سیاره زحل نیز در 6 درجه ای غرب سیاره زهره می باشد.

نویسنده : خسرو جعفری زاده

رگبارشهابی دلتای دلوی

سلام به کسانی که آرزوهای زیادی دارند که تا حالا بر آورده نشده اند امشب رگبارشهابی دلتای دلوی رو فراموش نکنید با هر شهاب یک آرزو به عمق آسمان بفرستید شاید فردا صبح دوشنبه آرزو هایتان براورده شده باشد

رگبار شهابی "دلتای دلوی" از فردا شب در آسمان تهران رویت می‌شود کارشناس علمی ومسئول رصدخانه مرکزعلوم و ستاره‌شناسی تهران گفت: رگبار شهابی "دلتای دلوی" از فردا شب (یکشنبه) در آسمان تهران رویت می‌شود   کارشناس علمی ومسئول رصدخانه مرکزعلوم و ستاره‌شناسی تهران گفت: رگبار شهابی "دلتای دلوی" از فردا شب (یکشنبه) در آسمان تهران رویت می‌شود. "زهرا مبینی" روز شنبه در گفت وگو با خبرنگار ایرنا مرکز استان تهران افزود: اوج بارش این رگبار شهابی هفتم مردادماه بود وبارش آن تا ‪ ۱۵‬مرداد ماه ادامه دارد. وی اظهار داشت: حداکثر تعداد بارش رگبار شهابی دلتای دلوی ‪ ۳۵‬عدد در ساعت است. مبینی افزود: کانون این بارش، ستاره دلتا از صورت فلکی دلو است و به همین دلیل به آن رگبار شهابی دلتای دلوی می‌گویند. وی اظهارداشت: بروز این رگبار شهابی همیشه در فصل تابستان در ماه‌های تیر و مرداد اتفاق می‌افتد. وی خاطرنشان کرد: ذراتی که از فضاهای دور آمده و معمولا به اندازه شن هستند با اتمسفر زمین برخورد و ایجاد اصطکاک کرده و آتش می‌گیرند و نوری متصاعد می‌شود که به آن شهاب می‌گویند.

نواخترها و کوتو له هایشان وجود دارند

 

 نواختر ها و کوتوله های نواختر وجود دارند . برخلاف شبیه

 

 بودن نامهایشان ، انها با مکانیزمی کاملا" متفاوت به وجود

 

 می آیند و ستاره شناسان هنوز فکر می کنند که ستاره های

 

 مشابه هردو کار را انجام میدهند . 

 

 

z زرافه ، یک کوتوله نواختر در آسمان شمالی دور ، کوتوله ای آشنا برای نسل آماتور رصد کنندگان ستارگان متغیر بوده است . این کوتوله هر سه هفته یا بیشتر با قدر10تا 13  روشن است و بعضی اوقات  در میانه راه متوقف می شوند .این فعالیت بر این مبنا  استوار شده است که ناپایداری در صفحه گازی پیوسته سبب از بین رفتن تدریجی یک ستاره معمولی و کاهش یافتن آن به یک کوتوله سفید می شود . در فاصله های زمانی منظم ، این صفحه پیوسته دارای بار اضافی شده و ناگهان چسبندگی خود(اصطکاک سیال ماده )  را تغییر داده  و محتویات خود را در کوتوله رها می کند. در زمانی دیکر این چرخه جهش و انفجار شکسته می شود و گاز به آرامی کاهش می یابد.یک چنین ستاره ای باید  هر چند هزار سال یا بیشتر با شیوه ای  متفاوت و بسیار بزرگتر منفجر شود . لایه نازکی از هیدروژن تازه که بر سطح کوتوله سفید جمع شده است باید به تدریج عمیق و متراکم شود که بتواند مانند یک بمب هیدروژنی منفجر شود .ولی هیچ یک از کوتوله های نو اختر از زمانی که کشف شده اند چنین فرایندی را نداشته اند .

سرانجام منجمان یک توپ دودزا پیدا کرده اند .میشل ام شارا  Micheal M. Shara) (و 15نفر از  همکارنش در شماره ی 8 مارس مجله ی نیچر گزارش دادند که  Z زرافه  چندین سال نوری توسط حلقه ای از گازهای متراکم فرا بنفش احاطه شده است . آنها حلقه ها را در منطقه وسیعی جایی که ماهواره محقق تحولات ناسا (GALEX NASA) در پی بررسی کهکشان نزدیک بود ، کشف کردند. مطالعات بعدی ثابت کرد که حلقه ها با سرعت زیادی بیرون ریخته می شوند . جرم بدست آمده از پوسته با آنچه که از نواختر کلاسیک انتظار می رفت تطابق داشت ولی به هیچ روش دیگری با این موضوع که ستاره گاز را به بیرون می اندازد تطابق نداشت .انفجار نواختر ممکن است چندین هزار سال گذشته اتفاق افتاده باشد – وفتی که زرافه فروتن Z به طور موقت با قدر 1 یا 2 درخشان شود .

 

 

تصویر : در این تصویر که با اشعه فرابنفش از ماهواره GALEX کرفته شده است ، پوسته نازک گاز توده ای نشان می دهد که سالها پیش انفجار یک نواختر کامل  بر روی کوتوله نواختر Z زرافه  اتفاق افتاده است (بالای مرکز) .زرد، نور فرابنفش را با طول موج حدودا"230 نانومتر نشان می دهد؛ آبی فرابنفش قوی در 150 نانومتر است . چهارچوب دو سوم درجه  مربع است .زرافه Z 530 سال نوری دور است که این بدان معناست که روشنترین قوس 2سال نوری با ستاره فاصله دارد .

 

 

المپیاد جهانی فیزیک

 برگزاری سی و هشتمین المپیاد جهانی

  فیزیک در اصفهان با شرکت ۷۶ کشور از سرار

   دنیا دیروز صبح  آغاز به کار کرد

 

 

 

 

افتتاحیه المپیاد فیزیک در اصفهان با حضور میهمانان ویژه‌ای نظیر غلامعلی حداد عادل، رئیس مجلس شورای اسلامی، محمود فرشیدی وزیر آموزش و پرورش، مرتضی بختیاری استاندار اصفهان و برخی از نمایندگان مردم استان اصفهان در مجلس شورای اسلامی برگزار شد.

 

در حدود ساعت 9:15  23/4/1386 دانش آموزان 76 کشور جهان به همراه 140 نفر از لیدر ها یشان در حالی که در ضیافت شام شب گذشته در دانشگاه با هم آشنا شده بودند در مقابل آمفی تیاتر دانشگاه صنعتی اصفهان وبا لباس های زیبای محلی خود حضور پیدا کردند تا سی و هشتمین المپیاد  جهانی فیزیک  را آغاز نمایند.

علاوه بر دانش آموزان وزیر آموزش و پرورش و دکتر حداد عادل ،رییس دانشگاه صنعتی اصفهان و جمعی از استادان و پیش کسوتان علم نیز حضور پیدا کرده بودند .

پس از اجرای موسیقی همراه رقص سنتی گروه سایه موزیک ویدیویی از دانشمندان ایرانی در طول تاریخ نشان داده شد و بعد از آن دکتر سپهری رییس کمیته ی المپیاد در ایران سخنرانی ای ارایه دادند .

بعد از این سخنرانی و اجرای رقص محلی ای دیگر تمام کشور ها به همراه تور لیدر های خود بر روی سن آمدند و پرچم خود را در حین تشویق های حضار به اهتزاز در آوردند و در انتها نیز دانش آموزان کشور ما با تشویقی دو چندان بر روی سن آمدند  در این لحظات انسان می توانست متحد بودن ملیت های گوناگون از 5 قاره جهان را مشاهده کند .

پس از آن رییس المپیاد جهانی فیزیک دکتر والدمر گوزکوسکی برای ایراد سخنرانی بر روی سن آمدند و آماری از تعداد شرکت کنندگان و لیدر های آن ها ارایه دادند و از کادر بزرگی که در شهر تاریخی و زیبای اصفهان میزبان این تعداد زیاد شرکت کننده شده بود تشکر فرمودند و به طور ویژ ه از رییس آن ها پروفسور سپهری و از اسپانسر های این برنامه که بدون آن ها برگزاری این المپیاد ممکن نبود .

بعد از موسیقی ای که گروهی از خوانندگان محلی اجرا نمودند وزیر آموزش و پرورش پس از بیان قسمتی از قدرت و زیبایی فیزیک و با عرض خیر مقدم برای کشور های شرکت کننده از اتحاد کشور ها سخن گفت و از 28 سال شرکت ایران در المپیاد فیزیک و دست یابی حدود 25 مدال طلا به وسیله ی حدود 90 دانش آموز شرکت کننده .  

پس از ایشان  دکتر حداد عادل، از حمایت کنندگان اصلی  برگزاری المپیاد، از میزبانی اصفهان پایتخت صابق جهان اسلام تشکر کرد ند و از ایران که نقش خود را برای ایجاد دوستی بین کشور ها ثابت نموده است .

پس از وی استاد کوثری از پیش کسوتان سنتور کشور بر روی سن آمدند و با بیان تاریخ چه ای از سنتور قطعه ی بسیار زیبایی را نواختند .

در انتها نیز گروه سایه با اجرای رقص محلی دیگر به مراسم خاتمه دادند .

  اطلاعاتی در باره المپیاد فیزیک

 ساختار :
مسابقه المپیاد فیزیک در دو روز برگزار می شود، یک روز برای امتحان نظری و یک روز تجربی. در امتحان نظری سه سئوال طرح می شود که در مجموع چهار زمینه مختلف فیزیک دبیرستانی را پوشش می دهد. مدت امتحان پنج ساعت است. امتحان تجربی در روز دیگر برگزار می شود و در آن یک یا دو مسئله به دانش آموزان داده می شود. مدت این امتحان نیز پنج ساعت است. بین دو امتحان نظری و تجربی یک روز استراحت است. هر تیم از حداکثر پنج دانش آموز و دو مربی تشکیل می شود. دانش آموزان از دبیرستان یا هنرستان هستند و دانش آموزان مدارس عالی و دوره های فوق دیپلم پذیرفته نمی شوند. مربی ها اعضای مجمع عمومی هستند و در مجمع حق رای دارند. سئوالها به زبان خود دانش آموز به او داده می شود و دانش آموز نیز مسئله را به زبان خود حل می کند. به این ترتیب مدتی از وقت مربی صرف ترجمه سئوال ها و پاسخ ها می شود. نکته دیگر این که پس از تصحیح اوراق توسط گروه تصحیح که از کشور برگزار کننده است، مربی هر کشور حق دارد به نمره تیم خود اعتراض کنند. این اعتراض نیز در روز خاصی انجام می شود.

 
هزینه ها :
از نظر هزینه ها قاعده کلی این است: هزینهء سفر تمامی شرکت کنندگان یک کشور اعم از دانش آموز، مربی، ناظر، و میهمان توسط خود آن کشور پرداخت می شود. اما هر کشور از لحظه ورود به کشور میزبان تا لحظه خروج میهمان است یعنی هزینه های وی شامل اقامتگاه، غذا، رفت و آمد، گردش ها و غیره توسط کشور میزبان پرداخت می شود. اخیرا به واسطه هزینه سنگین برگزاری و قدرت مالی بسیاری کشورها، قرار شده است کشورهای شرکت کننده داوطلبانه مبلغی مشخص را به عنوان "حق شرکت" پرداخت کنند. به نظر می رسد این مبلغ کم کم از حالت داوطلبانه خارج و اجباری شود. تعداد کشورهای شرکت کننده در المپیاد فیزیک هر سال افزایش یافته است، به طوری که سال گذشته در المپیاد سنگاپور 82 کشور حضور داشتند. تعداد زیاد شرکت کننده، به علاوه هزینه تهیه وسایل امتحان تجربی که در آن همه دانش آموزان می بایست با وسیله ای یکسان امتحان دهند هزینه برگزاری المپیادها را بسیار بالا برده و برگزاری آن را بسیار دشوار کرده است. با توجه به این مسائل موضوع برگزاری المپیادهای منطقه ای مد نظر قرار گرفته است. این فکر جدید نیست و تا کنون المپیاد کشورهای ناحیه بالکان، المپیاد کشورهای ناحیه خلیج فارس، و المپیاد کشورهای آسیایی، هر یک در نواحی مربوط به خود برگزار شده است.

 
کمیته برگزارکننده المپیاد 2007
 
دکتر محمد سپهری راد، از دانشگاه شهید بهشتی، رئیس کمیته

دکتر محمدرضا اجتهادی، از دانشگاه صنعتی شریف، مسئول کمیته علمی

آقای حسین میرزایی، از وزارت آموزش و پرورش و رئیس باشگاه دانش پژوهان جوان

دکتر منصور وصالی، از دانشگاه تربیت معلم شهید رجایی، مسئول کمیته فوق برنامه

مسئول دبیرخانه: خانم ترانه شیمی

ارگان برگزار کننده: وزارت آموزش و پرورش

 
اعضاء کمیته علمی المپیاد
 
دکتر محمدرضا اجتهادی، دانشگاه صنعتی شریف (رئیس کمیته)

 دکتر امید اخوان، دانشگاه صنعتی شریف

 دکتر رضا عسگری، پژوهشگاه دانشهای بنیادی

 آقای سید مهدی فاضلی، دانشجوی دکتری دانشگاه صنعتی شریف

دکتر فرهنگ لران، دانشگاه صنعتی اصفهان

دکتر سامان مقیمی عراقی، دانشگاه صنعتی شریف

 دکتر ارشمیدس نهال، دانشگاه تهران

 دکتر نیما همدانی رجاء، پژوهشگاه دانشهای بنیادی

 
تاریخچه المپیاد جهانی فیزیک
 
المپیاد جهانی فیزیک مسابقه ای است بین المللی در فیزیک و برای دانش آموزان دبیرستانی. اولین این مسابقات در سال 1967 در ورشو (لهستان) برگزار شد. از آن تاریخ به بعد این المپیادها به جز سه سال (1973، 1978، و 1980) همه ساله در یکی از کشورهای جهان برگزار شده است.در این اولین المپیاد دعوتنامه برای کشورهای اروپای مرکزی ارسال شده بود و چهار تیم که عبارت بودند از بلغارستان، چکسلواکی، مجارستان، و رومانی این دعوت را پذیرفتند (با در نظر گرفتن دانش آموزان کشور میزبان، لهستان، پنج تیم در مسابقه حضور داشتند. ). در این المپیاد یک روز به امتحان نظری و یک روز به امتحان تجربی اختصاص داشت. نکته قابل توجه این بود که دانش آموزان می بایست صبر می کردند تا برگه های امتحانی آنها تصحیح شود. به این ترتیب دو روز وقت آزاد داشتند که برای آنها سفری تفریحی با هواپیما در داخل لهستان تدارک دیده شد. دومین المپیاد بلافاصله سال بعد در مجارستان ترتیب یافت. در این المپیاد به تعداد کشورهای شرکت کننده سه کشور آلمان شرقی، اتحاد جماهیر شوروی، و یوگسلاوی اضافه شده بود. در دومین المپیاد نیز مانند المپیاد اول تیم هر کشور از سه دانش آموز و یک سرپرست تشکیل می شد. در این المپیاد مجمع عمومی نیز تشکیل و اساسنامه برگزاری المپیادها تصویب شد. جالب این که با گذشت سال ها بنیان این اساسنامه هنوز تغییر نکرده است.                                                                           

المپیاد سوم در 1969 در چکسلواکی، المپیاد چهارم در 1970 در اتحاد جماهیر شوروی، و المپیاد پنجم سال بعد در بلغارستان برگزار شد. در این المپیاد اخیر بود که تعداد دانش آموز شرکت کننده برای هر تیم به پنج نفر ارتقاء یافت. از المپیاد ششم که در 1972 در رومانی برگزار شد برای اولین بار کشورِِِی غیر اروپایی یعنی کوبا و کشوری از اروپای غربی یعنی فرانسه نیز شرکت کردند. گرچه تعداد کشورهای شرکت کننده در المپیادها افزایش یافته بود اما متأسفانه هیچ کشوری میزبانی المپیاد سال 1973 را نپذیرفت و در حالی که احساس می شد برگزاری این المپیادها از بین می رورد لهستان پذیرفت بار دیگر میزبان المپیاد 1974 باشد. لهستان در این سال برای اولین بار از تیم کشور آلمان غربی نیز برای حضور در المپیاد دعوت کرد. میزبان المپیاد سال 1975 آلمان غربی بود. در این سال در مجمع عمومی تغییراتی در اساسنامه المپیاد به تصویب رسید. مهمترین این تغییرات یکی کم کردن تعداد پرسشهای امتحان نظری از چهار سئوال به سه سئوال بود؛ دیگری کم کردن تعداد زبان های مورد استفاده از چهار زبان روسی، انگلیسی، آلمانی، و فرانسوی، به تنها دوزبان روسی و انگلیسی بود؛ و سومین تغییر قراردادن یک روز استراحت میان امتحان نظری و عملی برای دانش آموزان بود. در سالهای 1975، 1976، و 1977 المپیاد به ترتیب در کشورهای آلمان شرقی، مجارستان (برای بار دوم)، و چکسلواکی (برای بار دوم) برگزار شد.

در سال 1984 المپیاد در کشور سوئد برگزار شد. در این المپیاد با توجه به تعداد زیاد کشورهای شرکت کننده و هزینه بر بودن برگزاری المپیاد ها ، کشور دیگری برای سال های بعد داوطلب برگزاری نشد. از این رو تصمیم گرفته شد که دبیرخانه ای ثابت با مسئولیت دکتر گورژوسکی تشکیل شود تا برای برگزاری درازمدت المپیادها برنامه ریزی کند. از آن سال المپیادها مرتبا برگزار شده است و معمولا کشور برگزار کننده برای چندین سال بعد نیز مشخص است.

رصد خانه ملی ایران

سرپرست پژوهشکده رصدخانه ملی ایران منصوب شد

دکتر محمد جواد لاریجانی طی حکمی از سوی وزیر علوم، تحقیقات و فن آوری سرپرست پژوهشکده رصدخانه ملی شد. به گزارش سرویس علمی خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، دکتر محمد جواد لاریجانی در حال حاضر ریاست پژوهشگاه دانش های بنیادی را نیز بر عهده دارد. پژوهشکده رصدخانه ملی که در راستای اجرای طرح رصدخانه ملی ایران در پژوهشگاه دانش های بنیادی تاسیس شده، در حال حاضر به عنوان پژوهشکده ای مستقل زیر نظر وزارت علوم فعالیت می کند.

سنگ های آسمانی

سنگ های آسمانی اعضای کوچک منظومه ی شمسی

سنگ های آسمانی یکی از بیشمار اجرام در حال گردش به دور خورشید می باشند. به این سنگها گاهی سیارک یا خرده سیاره نیز گفته می شود. بیشتر آنها در کمربندی بین مدار مریخ و مشتری قرار گرفته اند. این کمربند بیش از 200  سنگ آسمانی با قطری بیش از 100 کیلومتر دارد. دانشمندان تخمین می زنند که قریب به 750.000 سنگ آسمانی با قطر بیش از 1 کیلومتر و میلیونها قطعه کوچکتر در این کمربند حضور دارند. میانگین دمای سطح این اعضای منظومه شمسی 73- درجه سانتیگراد است.

ستاره شناسان به درستی منشاء این اجرام را نمی دانند. بر اساس تئوری های اولیه، بیشتر سنگهای شناخته شده تکه ای از باقیمانده یک جرم بزرگترند. این اجرام از زمان تشکیل سیارات باقی مانده اند. در جاهای دیگر از منظومه شمسی، اجرام با یکدیگر متصل شده و سیارات و اقمار را تشکیل داده اند. ابعاد تنوع ابعاد در سنگهای آسمانی بسیار زیاد است. بزرگترین و نخستین سنگ شناخته شده، سرس (Ceres)، در سال 1801 کشف شد. قطر آن 933 کیلومتر است. به نظر می رسد جرم سرس به اندازه جرم یک سوم از کل سنگهای آسمانی باشد. یکی از کوچکترین سنگهای آسمانی که در سال 1991 کشف شد و 1991بی ای (1991 BA) نام گرفت، قطری تنها معادل 6 متر دارد. ترکیب بندی مطالعاتی که بر روی نور بازتابانده شده از سطح سنگهای آسمانی صورت گرفته ، اطلاعاتی درباره ترکیب بندی آنها به ما داده است. ستاره شناسان این سنگها را بر اساس ترکیب بندیشان به دو دسته کلی تقسیم کرده اند. یک گروه آنهایی هستند که در قسمت بیرونی کمربند قرار گرفته اند. این سنگها غنی شده از کربن می باشند. ترکیب بندی آنها از زمان شکل گیری منظومه شمسی تغییر زیادی نکرده است. گروه دیگر سنگهایی هستند که در قسمت درونی کمربند جای دارند. آنها سرشار از مواد معدنی هستند. این گروه از سنگهای آسمانی از مواد مذاب شکل گرفته اند. اندازه گیری سنگهای آسمانی از دهه 1990، ستاره شناسان به سه روش ابعاد سنگها را مشخص می کنند. در روش اول، آنها از تلسکوپ برای تشخیص فاصله سنگ آسمانی تا خورشید، مقدار بازتاب نور و مقدار حرارتی که سنگ متساطع می نماید، استفاده می کنند. مقدار نور یا حرارتی که به زمین می رسد به اندازه و فاصله سنگ آسمانی تا خورشید بستگی دارد. بنابراین محاسبه فاصله و نور، بیانگر ابعاد سنگ است. در روش دوم، هنگامیکه سنگی از مقابل ستاره ای عبور کند، ستاره شناسان با تلسکوپ آنرا زیر نظر می گیرند و در روش سوم از رادیو تلسکوپ یا تلسکوپ رادیویی برای تهیه تصویری از سنگ آسمانی استفاده می شود. در سال 1991، دانشمندان روش چهارم را نیز برای این منظور به کار گرفتند. روش چهارم مشاهده از فاصله نزدیک است که توسط تلسکوپ های فضایی صورت می گیرد. در آن سال سفینه ایالات متحده، "گالیلو"، نخستین عکس دقیق از یک سنگ آسمانی را تهیه کرد. این سنگ گاسپرا (Gaspra) نامیده می شد و ابعاد آن 19*12*11 کیلومتر بود. در سال 1969، ناسا سفینه نییر(Near Earth Asteroid Rendezvous (NEAR)) را ارسال کرد. این سفینه در سال 1997 به فاصله 1216 کیلومتری سنگ آسمانی به نام متیلد (Mathilde) قرار گرفت. یک سال پس از آن این سفینه به فاصله 2378 کیلومتر از سنگ آسمانی اروس (Eros) فرستاده شد. در فوریه 2000 سفینه نییر در مداری حول اروس قرار گرفت. در سال 2001، برای یادبود شومیکر(Shoemaker)، ستاره شناس آمریکایی، نام سفینهء نییر به نییر شومیکر تغییر پیدا کرد. در فوریه 2001، نییر شومیکر نخستین سفینه ای بود که بر سطح یک سنگ آسمانی فرود آمد. مدار بیشتر سنگهای آسمانی در یک کمربند، مدارهای بیضی شکلی را دنبال می کنند. گروه های سنگهای آسمانی که در یک مدار قرار دارند را به یاد کیوتسوگو هیرایاما، ستاره شناس ژاپنی که برای نخستین بار آنها را کشف کرد، خانواده های هیرایاما می نامند. بسیاری از سنگها، در مدارهایی خارج از کمربند سنگهای آسمانی قرار دارند. برای مثال تعدادی از سنگها که تروجن (Trojan) نام دارند در مداری که سیاره مشتری آنرا طی می کند، حرکت می کنند. سه گروه از سنگها به اسامی آتن (Aten)، آمور (Amor) و آپولو (Apollo) در قسمت داخلی منظومه شمسی می باشند و اصطلاحا سنگهای همسایه زمین یا نزدیک به زمین نامیده می شوند. برخی از همین سنگها گاهی مدار مریخ را قطع می کنند و برخی دیگر گاهی وارد مدار زمین می شوند. برخورد سنگهای آسمانی بسیاری از دانشمندان بر این باورند که در 65 میلیون سال پیش یکی از سنگهای نزدیک به زمین با این سیاره برخورد کرده و ضمن ایجاد تغییرات وسیع آب و هوایی به انقراض دایناسورها منجر گردیده است. این شهاب سنگ چاله ای بزرگ به نام چیکشولوب (Chicxulub) در مرکز شبه جزیره یوکاتان مکزیک به قطر 300 کیلومتر ایجاد کرده است. در سال 1908، یک شیء در ارتفاع 10 کیلومتری رودخانه تونگوسکا (Tunguska) در سیبری منفجر شد. این احتمالات وجود دارد که این شیء هسته یک دنباله دار، یک شهاب سنگ بزرگ و یا یک سنگ آسمانی کوچک بوده است. به هرحال این انفجار موجب نابودی جنگلها و آتش سوزی منطقه ای به عرض 80 کیلومتر شد. گرانش سیاره مشتری باعث وقوع تغییرات آهسته ای در مدار سنگهای آسمانی می شود. این تغییرات منجر به برخورد این سنگها با یکدیگر و ایجاد تکه های کوچکتر می گردد و در نتیجه احتمال برخورد آنها باهم بیشتر و بیشتر می شود. گاهی برخی از این تکه ها به شکل شهاب سنگ وارد جو زمین می شوند. منبع: Rudnyk, Marian E. "Asteroid." World Book Online Reference Center. 2005. World Book, Inc.

کاوشگرهای فضایی

 
طرز کار کاوشگر فضایی

هدف از ساخت کاوشگرها حمل دوربینهای تلویزیونی و ابزارهای لازم برای جمع آوری اطلاعات به فضا است. این ابزارها اطلاعات جمع آوری شده را به زمین مخابره میکنند. موشک پرتاب، تنها سرعت اولیه لازم را به کاوشگرهای فضایی میدهد، و این موتورهای خود کاوشگر هستند، که به آنها اجازه تغییر جهت می دهند. انرژی کاوشگرهایی که به اکتشاف بین سیاره ای مشغولند، بوسیله سلولهای خورشیدی تامین میشود، ولی انرژی کاوشگرهایی که در قسمتهای دورتر منظومه شمسی درحال اکتشاف هستند، بوسیله مواد رادیواکتیو تامین میشود. معمولا جهت آنتن های رادیویی بطرف زمین است، تا از یک س. تصاویر و اطلاعات جمع آوری شده را به زمین بفرستند و از سوی دیگر دستورات لازم را از مرکز هدایت زمینی دریافت کنند.

سفینه وایکینگ که در اینجا با مدار پیمایش دیده میشود، اولین فضاپیما بود که با موفقیت در سیاره مریخ فرود آمد.

وظایف مدارپیما
کاوشگری که در مدار یک سیاره قرار می گیرد، میتواند آن را از نزدیک مشاهده کند و تصاویری از آن را نیز به زمین بفرستد. این تصاویر سطح کامل سیاره مذکور را با جزئیات به تصویر می کشند. کاوشگرهایی که در مدار سیاره زهره می چرخیدند، برای نفوذ در لایه ابرهای ضخیم و نقشه برداری سطح زیر آنها از رادار استفاده می کردند. کاوشگرها بدلیل سالها ماندن در مدار یک سیاره، می توانند تغییرات سطح سیاره مذکور را ضبط کنند. برای مثال، مدارپیماهای وایکینگ به مدت 4 سال در مدار مریخ باقی ماندند و توانستند طوفانهای غباری در سطح مریخ را با جزئیات ضبط کنند. اگر در یک ماموریت از سفینه فرود استفاده شود، مدارپیما می تواند پیامهای ارسالی سفینه فرود از سطح یک سیاره یا قمر را گرفته و به زمین مخابره کند. پیامها در زمین بوسیله رایانه های مرکز هدایت تجزیه و تحلیل میشوند.

مدار پیمای وایکینگ نشان دادند که نیمه شمالی سیاره مریخ دارای کوههای بیشتری نسبت به نیمه جنوبی است

وظیفه سفینه فرود
کاوشگرهای فرود به جمع آوری نمونه های خاکی و سنگی در سطح سیاره می پردازند. دانشمندان نمونه ها را از نظر ساختار شیمیایی مورد تجزیه قرار می دهند تا عناصر تشکیل دهنده آنها را کشف کنند. البته می توان این نمونه ها را به زمین آورد و در اینجا به مطالعه آنها پرداخت. کاوشگرهای وایکینگ که در سال 1976 در سیاره مریخ فرود آمدند، آزمایشگاهای خود ابزار خودکار مجهز کرده بودند. این ابزار خاک را برای یافتن نشانه های حیات آزمایش می کردند.آنها همچنین هوای سیاره مریخ را مورد مطالعه قرار دادند. از دیگر کارهای آنها می توان به فرستادن تصاویر دقیق محلهای فرود در سیاره مریخ به زمین اشاره کرد.

بازویی از سفینه خارج شده و نمونه های سنگی و خاکی را جمع آوری میکند.

این سفینه که به مریخ فرستاده شد، مجهز به بازوهایی برای جمع آوری نمونه های خاکی و سنگی و همچنین رایانه ای برای تجزیه این نمونه ها بود.

زباله های فضایی
با پرتاب هر موشک به فضا، مقدار بیشتری زباله در مدار زمین جمع می شود، و این خطر برخورد فضاپیماها به هم را در آینده بیشتر میکند. زباله های فضایی شامل ماهواره های از کار افتاده و اجزاء ماهواره هایی می شود که در فضا متلاشی شده اند. زباله های مدار نزدیک زمین مجددا به جو زمین برمی گردند؛ تکه های کوچکتر می سوزند و تکه های بزرگتر بمانند قسمتهای ایستگاه فضایی اسکای لاب در سال 1979 در زمین فرود می آیند. در فاصله های دورتر از زمین ، زباله ها برای سالها در مدار باقی می مانند بسیاری معتقدند که ماهواره ها در مدار زمین ساکن می توانند تا بیش از یک میلیون سال را در آنجا باقی بمانند. حدود 7000 جرم آسمانی در حال گردش در فضا بوسیله رادارها ردیابی شده اند. از این تعداد تنها کمتر از 400 مورد را ماهواره هایفعال تشکیل می دهند.تکه های زیادی از زباله ها آنقدر کوچکند که قابل ردیابی نیستند، اما همین تکه برای ایجاد خطر به اندازه کافی بزرگ هستند.

تکه های ریز زباله قادرند به فضاپیما آسیب برسانند، یک ذره ممکن است این حفره 4میلی متری را در پنجره شاتل فضایی ایجاد کند.

بازی های حلقه ای

     به گزارش انجمن نجوم آماتوری ایران

بازی های حلقه ای

با توجه به تحقیقات جدید این احتمال وجود دارد که انحراف حلقه های فم الحوت ناشی از یک سیاره ی کشف نشده  باشد.

ستاره شناسان دانشگاه روچستر در آخرین بیانیه ی انجمن نجوم سلطنتی عنوان کردند ممکن است سیاره ای در ابعاد نپتون عامل انحراف حلقه های گرد و غبار ستارگان جوان باشند . ستارگانی که روزهای اول زندگی خودرا سپری می کنند توسط یک ابر از جنس غباری همجنس با  ستاره ی مادر احاطه شده اند و در بیشتر موارد مشاهده ی این حلقه تمرکز کانون ابر مذکور روی ستاره ی مرکز سامانه بوده است .

اما ستاره ی جدیدی یافت شده که گرد و غبار احاطه کننده ی آن کانونی غیر از کانون ستاره را نشانه گرفته است و کشیدگی آن ابر در یک طرف بیش از سمت دیگر است . به گفته ی آلیس کوییلن  پروفسور ستاره شناس این انجمن محتمل است که یک سیاره به دور این ستاره در حال گردش باشد ولی سوال اساسی که اکنون مطرح است به وجود یا عدم وجود این سیاره بر می گردد و  حتی اگر فرض را بر آن نهیم که چنین سیاره ای وجود دارد ابعاد آن چقدر است ؟ کجاست و یا چرا تاکنون موفق به رصد آن نشده ایم ؟

تاکنون حدود 250 سیاره ی فراخورشیدی کشف شده اند ولی همه ی آنها آنقدر دور هستند که تاثیر چندانی روی ستاره ی اصلی سامانه و اجرام پیرامون آن نداشته باشند . پروفسور کوییلن می افزاید: ما مدتها است بدنبال منبعی می گردیم که عامل ایجاد کشیدگی ابرهای دور ستاره ای هستند و از ا ین رو  وی مجربترین و خبره ترین فرد برای پیش بینی اندازه  و موقعییت چنین سیاره ها یی بشمار می رود .

به گفته ی وی با توجه به عکسهایی که تلسکوپ فضایی هابل از قطر ستاره ی فم ا لحوت در فاصله ی 25 سال نوری از ما تهیه کرده با وجود استفاده از کرونوگراف تنها قادر به آشکار سازی ابر پیرامون ستاره بوده است و از آنجایی که این ستاره از پرنورترین ستارگان آسمان پاییزی بشمار می رود احتمال کشف کردن سیاره ای در مدارها ی پایین را منتفی می کند . بهرحال این تصویر آنقدر شفاف هست که نشان دهد اختلاف کانون قابل توجهی پیرامون ستاره ی مذکور وجود دارد و سوال اساسی موجود برای پاسخگویی به این معما یافتن راه حلی است تا هرچه بهتر بتوان ازانتشار نور ستاره ی مادر در عکسهای مخابره شده جلوگیری کرد.از وقتی که در سال 2002 ثابت شد که یکی از سیارات فراخورشیدی دارای حلقه است کوییلن نظرییه های متعددی را مطرح نموده ولی محتمل ترین آنها بر فعل النفعالات بین دو جرم استوار است برای مثال با توجه به ویزگیهای هیدرودینامیکی ستارگان جوان که دارای کمربند غبار هستند جریانات سیالی در آن لایه ها مشاهده می شود که باعث تسلط یکی از کمربندها بر ابرهای ضعیف تر می شود و به مرور زمان این امر عاملی است برای یکتا شدن کمربندها .

محاسبات کوییلن درمورد این لبه ی تیز می طلبد که یک سیاره ی نسبتا کوچک در ابعاد نپتون در طرف دیگر حلقه وجود داشته باشد و چرخش چنین سیاره ای در آن فاصله ی دور در سامانه امری تقریبا نادر است و یا حداقل نمونه های اندکی از آن کشف و به ثبت رسیده اند. وقتی ستارگان در حال تشکیل از ابرهای عظیم عناصر اولیه هستند نیروی جنبشی اندکی بر سایر اجرام واقع در ابر وارد می کنند . این سیاره ها در مدارها ی نزدیک به ستاره و در مدارهایی دقیقا دایره ای شکل روزگار می گذرانند اما اگر سیاره ی فم الحوت وجود داشته باشد از ستاره اش 1.4 بیلیون مایل فاصله دارد (این فاصله 15 برابر واحد نجومی است ) که نشان می دهد این مدار انحراف باورنکردنی و فاحشی دارد . احتمال این وجود دارد که انحراف مداری مذکور ناشی از برخورد سیاره ی نسبتا بزرگ دیگری با جرم هنوز نامریی ما ناشی شده باشد ولی در هر صورت احتمال چنین برخوردی خود امری دور از واقعییات بنظر می رسد و علاوه بر این ناقض دیگر این حکم عدم وجود هرگونه کمربند سیارکی در درون این ابر است . به هر حال تمام مدلهای گفته شده در حد تئوری است و باید منتظر عکسهای دقیقتر از فم الحوت باشیم ولی آیا هرگز قادر خواهیم بود کرونوگرافی بسازیم که اینچنین آشکار سازی قویی داشته باشد ؟

این تحقیق توسط انستیتو ملی علم و سازمان فضایی آمریکا (ناسا) پشتیبانی می شود.

آسمان و زیبایی در تیر ماه

یکم دیر شده اما فایده هایی داره

آسمان تیرماه

تهیه و تدوین:مهندس مسعود عتیقی،مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران

اولین ماه فراغت از تحصیل را دانشجویان و دانش آموزان عزیز پیش رو دارند البته معلمان و استادان را نیز می توان به این فهرست اضافه نمود و رویدادهای این ماه را برای بررسیهای شما عزیزان یادآور می شویم.

مهر درخشان در صورت فلکی دو پیکر است و برخی رویدادهای شاخص در تیرماه بدین شرح است :

*ماه در این ماه

از چهارشنبه 6 تیر تا شنبه 9 تیر ماه نور ماه پس از بدر مزاحم اصلی برای بررسی غیر ستاره ای های صور کژدم و کمان است و بهتر است زمان دیگری را برای مطالعات خود بر روی اجرام زیبا و فراوان غیر ستاره ای این برجهای آسمانی اختصاص دهید.

بامداد جمعه 15 تیر ماه در افق شرق جنوب شرق ، ماه در تربیع آخر به حدود ...

بامداد چهارشنبه 20 تیر ماه نیز هلال زیبای صبحگاهی جمادی الثانی همراه با خوشه باز ستاره ای پروین 45 M بعد از ساعت 4 صبح طلوع می کند ...

جدایی خوشه بازستاره ای 35 M در دو پیکر با هلال صبحگاهی جمادی الثانی در بامداد 22 تیر است.روزی که باید با کمان ابروی این ماه وداع نمایید (رجوع به بخش رویت هلال فصل نامه)

در اولین شامگاه ماه رجب کمان ابروی این ماه در پایین و سمت راست سیاره حلقه برگردن کیوان ...

 در شب بعد هلال افزاینده بالای ناهید جا خوش کرده است و ...

شنبه 30 تیر، ماه درتربیع اول پایین ستاره سماک اعزل در صورت فلکی ...

حتماً اواسط خرداد و مشاهده سیاره زیبای تیزپا عطارد را در پایین دو پیکر بخاطر داریدو حالا اگر قصد دارید سیاره تیر این غزال تیزپا و از سوی دیگر این سیاره کم رو که در فرصتهای کمتری به زمینیان رخ می نماید را مشاهده کنید  روزهای پایانی تیر ماه را انتخاب و قبل از روشنی هوا و طلوع خورشید را بدین منظور انتخاب نمایید.جدایی بسیار کم و شاخصی در بین سیارات و ماه در تیرماه مشاهده نمی گردد . مطالعه صور قابل مشاهده را به شما توصیه می کنیم. فراموش نکنید خورشید دو پیکر را  طی می کند  و صور زمستانی  همچون  شکارچی  با  غروب  آفتاب  غروب می کند.   

 آسمانتان صاف

مطلب کامل آسمان این ماه از طریق فصلنامه تابستان انجمن همراه با مطالب مفید دیگر ارایه شده است.

درخشندگی سطحی

        درخشندگی سطحی

در طی اولین سال های رصد کم تر پیش می آید که رصدگری با واژه ی درخشندگی سطحی آشنا باشد.این سنجش کمی روشنایی برای رصدگران اجرام اعماق آسمان بسیار مهم است،اما بسیاری از فهرست ها مانند فهرست مسیه و اجرام NGC این مورد را ذکر نمی کنند.البته درخشندگی سطحی را نمی توان به تنهایی برای ارزیابی روشنایی یک جسم به کار برد بلکه مکمل قدر داده شده ی یک جسم است.   درخشندگی سطحی را می توان میزان درخشندگی جسم بر واحد مساحت آن تعریف کرد یا به عبارت دیگر آن را میتوان قدر ستاره بر مجذور دقیقه یا ثانیه قوسی بیان کرد.بیشتر کهکشان های قابل رصد توسط آماتورها دارای درخشندگی سطحی ای در حدود 13.5 هستند که به این معناست که هر دقیقه قوسی مربع از یک کهکشان به روشنی یک ستاره قدر 13.5 است.برای درک بهتر میزان نور آن بهتر است تلسکوپتان را به سوی یک ستاره قدر 13.5 نشانه روید و سپس آن را طوری فوکوس کنید که به اندازه ی یک دقیقه قوس کشیده شود.برای پیدا کردن اجرام در چشمی تلسکوپ باید به یاد داشته باشید که بیشتر اجرام قابل توجه اعماق آسمان دارای درخشندگی سطحی ای در حدود 12.5 اند. مفهوم درخشندگی سطحی بسیار ساده است و می توان آن را با این مثال ساده به خوبی توضیح داد.فرض کنید که شما نور چراغ قوه را روی دیوار انداخته اید،این کار باعث ایجاد دایره ای از نور با اندازه و درخشندگی مشخصی خواهد شد.اکنون چند قدم از دیوار فاصله بگیرید،متوجه خواهید شد که چگونه دایره ی نور بزرگ تر می شود در حالی که درخشندگی آن به طور قابل توجه ای کاهش می یابد.این آزمایش ساده نشان می دهد که اگر چه مجموع نور خروجی از چراغ قوه ثابت باقی مانده است اما درخشندگی سطحی آن (دایره ی نور روی دیوار) به دلیل میزان نوری که اکنون بر سطح بزرگتری پراکنده شده است کاهش یافته است. تجربه ی عملی دیگری که برای درک بهتر درخشندگی سطحی با کمک تلسکوپتان می توانید انجام دهید این است که تلسکوپ را به سوی یک ستاره ی نسبتا پر نور نشانه روید و سپس شروع به تغییر فوکوس تصویر کنید، متوجه خواهید شد که هر چه ستاره بیشتر و بیشتر از فوکوس خارج می شود بزرگ تر و کم نور تر می شود ، در نهایت به این نتیجه می رسید در حالی که تصویر ستاره در میدان دید بسیار بزرگ است تقریبا غیر قابل مشاهده است.البته قدر ستاره هیچ تغییری نکرده است بلکه فقط درخشندگی سطحی آن را با پراکنده کردن مجموع نور آن در یک ناحیه بزرگ تر کاهش داده ایم.                                                M57 و M31 از پشت چشمی تلسکوپ     فهرست مسیه چندین جرم مشکل به دلیل درخشندگی سطحی کم آنها دارد که رصدگران پس از گذراندن مدت زمانی در پشت چشمی به مشکل بودن آنها معترف می شوند.به طور مثال M74 که توسط بسیاری از رصد گران به عنوان مشکل ترین جرم مسیه نام برده می شود،از قدر نسبتا درخشان 9.4 است اما به دلیل اندازه 12*12 دقیقه قوسی آن ،درخشندگی سطحی آن حدود 14.2 است و این به این معنی است که هر دقیقه قوس مربع از مساحت آن به روشنی یک ستاره قدر 14.2 است.برای مقایسه،NGC4431 که یک کهکشان قدر 12.9 در صورت فلکی سنبله با اندازه ی کوچک 1.0*1.7 دقیقه قوس را در نظر بگیرید که اندازه ی کوچک آن درخشندگی ظاهری آن را به 13.5 می رساند که پرنورتر از M74 است! بنابراین بسیاری از اجرام مسیه و فهرست NGC هستند که دارای قدر کمی هستند اما به دلیل اندازه کوچکشان دارای درخشندگی بالایی اند.مثالی دیگر در این رابطه،سحابی حلقه،M57،در صورت فلکی شلیاق است.این سحابی سیاره ای قدر 9 تنها 1.0*1.3 دقیقه قوس است و به خاطر مجموع نور خروجی که در ناحیه کوچکی متمرکز شده است از درون تلسکوپ به خوبی قابل مشاهده است.اکنون M57 را با سحابی هلیکس NGC7293 در صورت فلکی دلو مقایسه کنید.در ابتدا ممکن است این طور به نظر آید که سحابی هلیکس به خاطر قدر 6.3 اش نسبت به M57 آسانتر مشاهده خواهد شد اما بعد از چک کردن اندازه نسبتا وسیع آن که 12*16  دقیقه قوس است در می یابیم که رصد آن بسیار مشکل است و نیاز به آسمانی بسیار تاریک خواهد بود. آیا تمام مطالب بالا به این معناست که می توان داده های قدر یک جرم را نادیده گرفت و تنها به درخشندگی سطحی آن متکی بود؟متاسفانه موضوع به این سادگی نیست و احتمالات مختلفی در میان است.یک کهکشان ممکن است بسیار وسیع باشد که به این معناست که باید در انتظار درخشندگی سطحی کمی باشیم اما کهکشان ممکن است دارای هسته ای بسیار پرنور باشد و این نشان می دهد که اگر چه ما برای دیدن تمام کهکشان کار دشواری خواهیم داشت اما قادر به تشخیص آن به خاطر هسته ی درخشانش خواهیم بود.یک مثال جالب در این مورد M31 کهکشان امراة المسلسله است که دارای قدر  3.4 است اما درخشندگی سطحی آن به دلیل اندازه 140*178  دقیقه قوسی آن تنها 13.5 است.       آنچه در این مقاله آمده است تنها یک توضیح مختصر در باب درخشندگی سطحی است زیرا که بحث در این باره بسیار پیچیده است و حتی شامل واکنش های مختلف  چشم انسان در برابر نور در طول موج ها و رنگ های متفاوت است.بنابراین اگر کسی از شما خواست که UGC9749 که یک کهکشان از قدر 10.9 در دب اصغر است را پیدا کنید بدون اطلاع از درخشندگی سطحی آن حتی به فکر سوار کردن تلسکوپتان هم نیافتید زیرا این جرم به ظاهر ساده دارای درخشندگی سطحی 17.8 است!