چین درصدد افزایش طول عمر ماهواره هایش است

چین درصدد است که طول عمر ماهواره‌های تولیدی‌اش را تا سال 2010 به دو برابر افزایش دهد.

به گزارش سرویس «فن‌آوری» خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، سان لایان، معاون وزیر کمیسیون علوم و فن‌آوری و صنعت دفاع ملی چین و رییس اداره ملی فضای چین ضمن بیان این مطلب، خاطر نشان کرد: چین در نظر دارد طول عمر ماهواره‌های خود را که در مدار خورشید ــ همزمان طراحی می‌شوند تا پایان یازدهمین دوره پنجساله، بین چهار تا پنج سال افزایش دهد. تاکنون طول عمر ماهواره‌های قبلی بین دو تا سه سال بوده است.

همچنین طول عمر ماهواره‌های مدار زمین ثابت نزدیک به دو برابر بیشتر شده و از هشت سال فعلی به 15 سال افزایش خواهد یافت.

سان همچنین یادآور شد که ماهواره‌های ارتباطاتی و پخش سراسری خانگی نیز قرار است جایگزین تجهیزات ساخت خارجی شوند.

نخستین کارگاه آموزشی حقوق فضا

کره جنوبی و راک قدرتمند او

دولت کره جنوبی اعلام کرد در نظر دارد تا سال 2017 یک راکت قدرتمند دو طبقه برای ارسال ماهواره‌ به کره ماه طراحی کند.

به گزارش سرویس فن‌آوری خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، وزارت علوم و فن‌آوری کره جنوبی در این زمینه اعلام کرد که این کشور در نظر دارد یک راکت 300 تنی موسوم به korea space launch vehicle-2 یا KSLV-2 را ساخته و آزمایش کند و هم چنین نخستین ماهواره اکتشافات قمری خود را در سال 2020 پرتاب کند.

اگر این طرح با موفقیت انجام شود، کره جنوبی یک کاوشگر قمری در سال 2025 پرتاب خواهد کرد.

KSLV-2 قراراست بزرگترین و پیشرفته‌تر از مدل 170 تنی راکت KSLV-1 باشد که پرتاب آن برای اواخر سال 2008 از کره جنوبی برنامه‌ریزی شده است.

به گفته‌ رسانه‌های محلی،‌ کره جنوبی در نظر دارد هر سه تا چهار سال یک‌بار یک ماهواره حدود 100 کیلوگرمی و هر سال حداقل دو ماهواره‌ کوچکتر پرتاب کند.

صحبت های ریئس پژوهشگاه هوا فضای ایران

رییس پژوهشگاه هوافضا اظهار کرد: فن‌آوری‌های نوین ایجاد کننده شکاف هستند و به دلیل آنکه هر فن‌آوری امکانات جدیدی را در اختیار بشر می‌گذارد، می‌توان از امکانات برای اقتدار علمی و به دنبال آن اقتدار سیاسی استفاده کرد.

دکتر محسن بهرامی در گفت‌وگو با خبرنگار «فن‌آوری» خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) اظهار کرد: پشت هر فن‌آوری یک شکاف ایجاد می‌شود و هر که از آن عبور نکند، مجبور به پرداخت هزینه‌هایی برای پر کردن این شکاف است، نظیر آنچه در دوران انقلاب صنعتی در اروپا رخ داد. به عنوان مثال کشورهای آفریقایی به علت پر نکردن شکاف‌های قبلی، در حال حاضر دچار مشکلات زیادی هستند، اما کشورهای آسیایی مشکلات کمتری دارند و عده‌ای از آنها بر شکاف‌های فن‌آوری فائق آمده‌اند.

وی با اشاره به فن‌آوری‌های نوینی چون نانو، بیو و فضا افزود: در پس هر فن‌آوری اتفاقاتی در حال رخ دادن است که امکاناتی را در اختیار ما قرار می‌دهد و این امکانات، ‌اقتدار علمی ایجاد می‌کند که پیامد آن اقتدار سیاسی خواهد بود و فن‌آوری فضایی یکی از آن فن‌آوری‌هاست لذا در این چرخه می‌توان چنین جمله‌هایی را مطرح کرد که هر کشوری طی 10 سال آینده سه نقطه در فضا نداشته باشد، دچار مشکل می‌شود.

رییس پژوهشگاه هوافضا در ادامه ‌گفت: همه کشورها با درک این موضوع در زمینه فن‌آوری‌های جدید فعالیت دارند و با وجود آن که عمر زیادی از فن‌آوری نانو نمی‌گذرد، اما کشورها در حد توان روی آن سرمایه‌گذاری می‌کنند و معتقدند که نانو، از فن‌آوری‌های ایجاد کننده شکاف است. فن‌آوری فضایی نیز به همین گونه است و اگر به منابع‌ ماه و یا فن‌آوری‌های داخل مدار دسترسی نداشته باشیم و از میکروگراویته و جاذبه ناچیز آن برای ساخت مواد خالص و کریستال استفاده نکنیم با مشکل مواجه می شویم.

وی تاکید کرد: هر کشوری که نتواند تا 10 یا 15 سال آینده وسیله‌ای را طراحی کند که روی ماه بنشیند، به طور طبیعی در این بازی (رقابت) نبوده و کشورهای دارنده آن، تقاضای هزینه‌های گزافی را از ما خواهند کرد، پس نه تنها به آن وسیله، بلکه به گستره و فن‌آوری‌های پیرامون ساخت آن وسیله باید دست یافت.

دکتر بهرامی ادامه داد: فن‌آوری فضایی از جمله فن‌آوری‌های گران قیمت است که مسوولان امر بخشی از سرمایه‌گذاری‌های آن را پرداخت و بخشی را پرداخت نمی‌کنند اما در زمینه نانو، بیو و انفورماتیک سرمایه‌گذاری‌های خوبی شده که شاید کمتر کشوری نظیر ایران در زمینه زیر ساخت‌ها چنین سرمایه‌گذاری کرده باشد و به دلیل آن که چنین فن‌آوری‌هایی آینده را شکل می‌دهد، پس نقطه توجه ما درست است.

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی امیر کبیر با اشاره به ضرورت کاستن از اتلاف وقت برای رسیدن به اهداف شاخص سند چشم انداز 20 ساله کشور اظهار کرد: برای دست یافتن به اهداف سند چشم انداز به برنامه‌های اجرایی مناسبتر و جلوگیری از اتلاف وقت که معمولا گریبان گیر ماست، نیازمندیم زیرا این اتلاف وقت ریشه فرهنگی دارد و ما هنوز یکدیگر را توجیه نکرده‌ایم که این کار سرمایه ملی را هدر می‌دهد و عدم مدیریت زمان و انرژی ما را با مشکل مواجه خواهد کرد.

به گفته وی، فرهنگ اخلاق اجتماعی و اخلاق فن‌آوری را باید شناخت و ترویج داد و موفقیت در سند چشم‌انداز نه مسوولیت مدیران و مسوولان کشور، بلکه مسوولیت تک تک 70 میلیون ایرانی است که باید نسبت به مسوولیت خود توجیه و تفهیم شوند و در وهله اول باید روی فرهنگ توسعه مورد نظر سند کار کرد و به مردم آموزش داد که چگونه به جای نقدهای بی مورد در جهت اهداف آن پیش روند.

رییس پژوهشگاه هوافضا در خصوص آموزش نیروهای متخصص خاطر نشان کرد: ورودی‌ها و خروجی‌های خوبی در رشته‌های هوافضا در کشور وجود دارد و فارغ‌التحصیلان این رشته‌ها نیز توانمند بوده و بیکار نمی‌مانند و چرخه اقتصادی این صنعت به راه افتاده است و اگر در برنامه‌ریزی کمی لنگ زده و نمی‌توانیم از تمام نیروها به درستی استفاده کنیم،‌ مشکل دیگری است.

وی گفت: هنر مدیریت تبدیل چالش‌ها به فرصت‌ها و بهره‌برداری از آنهاست و باید فضای همفکری و تبادل نظر را ایجاد کرد تا بتوان در جهت بهبود روشها و شفاف کردن اهداف حرکت کرد.

دکتر بهرامی با اشاره به توانمندی دانشمندان ایرانی، اظهار کرد: جایگاه ایران در آسیا و اقیانوسیه به جز کشورهای چین، هند و استرالیا که توانایی پرتاب ماهواره را دارند، مانند سایر کشورهاست و بعید می دانم همه کشورهای هم‌ردیف ایران، توانمندی متخصصان کشور را داشته باشند.

رییس پژوهشگاه هوافضا تصریح کرد: تحقیقات، امری اندیشه‌بر است و چون در فاز تولید قرار نمی‌گیرد، اعتبار دادن به آن برای بودجه ریزان سخت است؛ البته ما مشکلات مالی به حدی مانع انجام کار شود، نداریم و عادت کرده‌ایم به میزان بودجه دریافتی، ‌کار کنیم و اگر پول بیشتری در اختیارمان قرار می‌گرفت، شاید کارهای مهمتری انجام می‌شد.

وی در خصوص ماهواره چند منظوره که به طور مشترک با همکاری چند دانشگاه در مرحله طراحی است، گفت: این ماهواره هنوز به مراحل نهایی نرسیده، چون بودجه آن بسیار کم است ولی از نظر ما طراحی آن پیش می‌رود و امکان دارد طی یک ماه آینده جدی‌تر شود.

هشتمین ستاره

ولادت هشتمین ستاره ی آسمان امامت بر تمامی عاشقان

این امام علی ابن موسی الرضا  مبارک باد

ساخت یک ریز ماهواره توسط دانشجویان دانشگاه صنعتی امیرکبیر

رییس دانشکده هوا فضای دانشگاه صنعتی امیر کبیر از ساخت یک ماهواره‌ کوچک دانشجویی با همکاری محققان این دانشکده خبر داد.  

دکتر مانی، رییس دانشکده هوافضای دانشگاه صنعتی امیر کبیر در حاشیه مراسم هفته جهانی فضا با ارائه گزارشی از فعالیتهای این دانشکده و وزارت علوم، تحقیقات و فن‌آوری در حوزه فضا، خاطر نشان کرد: این پروژه در قالب یک طرح ماهواره دانشجویی از سوی دانشجویان این دانشکده به سازمان فضایی ایران پیشنهاد شد که آنها با گذشت زمان طرح را تکمیل کرده و این ریزماهواره را به ماهواره کوچک سوق دادند که با همکاری سه دانشگاه انجام خواهد شد و در حال حاضر در مرحله مذاکره قرار داریم که پس از تصویب فعالیت آن آغاز می‌شود.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: از زمان تاسیس دانشکده هوافضا در فکر ایجاد بخش‌هایی مختص فضا بودیم اما با توجه به شروع به کار این دانشکده ابتدا در مقطع کارشناسی دانشجو پذیرفتیم. با گذشت زمان رشته مهندسی هوافضا در مقطع کارشناسی ارشد مطرح شد که به دلیل محدودیت تنها یک دانشگاه متولی آن شد اما با توجه به همکاری سازمان فضایی ایران با دانشگاه‌های مختلف نیاز به این رشته افزایش یافت. خوشبختانه در شورای دانشکده که در هفته گذشته تشکیل شد، راه‌اندازی رشته مهندسی فضا در دانشکده هوافضای دانشگاه صنعتی امیرکبیر تصویب شد که امیدواریم با توجه به پتانسیل‌های موجود در دانشکده و همکاری با سازمان فضایی در پروژه‌های مشترک این رشته طی یک یا دو سال تحصیلی آینده راه‌اندازی شود.

دکتر حسینی، عضو هیات علمی دانشکده هوافضای دانشگاه صنعتی امیرکبیر نیز اظهار کرد: ریز ماهواره AUT SAT در حدود 70 ، 80 کیلوگرم وزن دارد و در مرحله طراحی است.

وی افزود: قابلیت این ریز ماهواره مشاهده زمین و ارزیابی محصولات کشاورزی است که با همکاری چهار دانشکده هوافضا، ‌مکانیک، برق، کامپیوتر با حمایت سازمان فضایی ایران در دانشگاه صنعتی امیرکبیر انجام می‌شود. 

 

کره و مسابقاتش

در کره جنوبی مسابقه‌ای تلویزیونی برای انتخاب نخستین فضانورد این کشور برگزار شده و کو سان، جوان سی ساله کره‌یی در رقابت با 36 هزار متقاضی برای انتقال پرچم کشورش به مدار زمین برگزیده شده است.

 کره جنوبی قصد دارد نخستین فضانورد خود را در سال 2008 به فضا بفرستد.

کو سان که یک محقق و بوکسور است، قرار است از مرکز فضایی بایکونور قزاقستان به همراه دو فضانورد روس به ایستگاه بین المللی فضایی فرستاده شود.

کره جنوبی برای آموزش و پرتاب کو سان به فضا مبلغ هنگفتی را سازمان فضایی روسیه پرداخته است.

به گفته کیم چانگ وو، مدیرکل فن‌آوری فضایی وزارت علوم و فن‌آوری کره جنوبی، این کشور با سرمایه‌گذاری صدها میلیون دلار در صنایع فضایی قصد دارد به 10 کشور عضو باشگاه فضایی بپیوندد.

او هدف از انتخاب نخستین فضانورد این کشور به وسیله برگزاری مسابقه فضایی را افزایش علاقه عمومی به علوم فضایی عنوان می کند.

کره جنوبی به سرعت در حال تکمیل نخستین مرکز فضایی خود در جزیره‌ای در 500 کیلومتری جنوب سئول است تا بتواند نخستین موشک خود را از آن به مدار زمین پرتاب کند.

به گزارش بی‌بی‌سی، گسترش توانایی فضایی کره جنوبی نگرانی‌هایی را به همراه داشته است.

به گفته کارشناسان، این کشور علاوه بر فرستادن نخستین شهروند این کشور در پی کسب توانایی ارسال ماهواره به مدار زمین است.

دانیل پینکستون از گروه بین المللی بحران که از مراکز تحقیقاتی مستقر در بلژیک است، برنامه فضایی کره جنوبی را دارای توانایی دوگانه علمی و نظامی می داند و از به هم خوردن تعادل راهبردی در منطقه شرق آسیا ابراز نگرانی می کند.

به گفته پینکستون، به رغم تلاش کره حنوبی، آمریکا چندان به کمک به برنامه فضایی این کشور رغبت نشان نداده است؛ به همین دلیل، کره جنوبی برای تکمیل برنامه فضایی خود به روسیه رو آورده است.

مقام‌های کره‌یی بر صلح آمیز بودن برنامه فضایی خود تاکید دارند.

نخستین موشک کره جنوبی قرار است پیش از پایان سال 2007 از مرکز فضایی نارو به فضا پرتاب شود.

این موشک قرار است یک ماهواره چند منظوره علمی صد کیلوگرمی را در مدار زمین قرار دهد.

مقام‌های کره‌یی امیدوارند تا چند سال دیگر بتوانند با در دست گرفتن 10 درصد بازار جهانی پرتاب ماهواره و ارائه خدمات به کشورهای مختلف، علاوه بر جبران هزینه هنگفت گسترش برنامه فضایی به منبع درآمد جدیدی دست پیدا کنند؛ اما به گفته پیک هونگ یول، رئیس موسسه تحقیقاتی هوافضای کره جنوبی، برنامه فضایی این کشور تنها برای کسب درآمد نیست و برای توسعه کشور به اجرا در آمده است.

او می گوید: «برنامه فضایی ما، برنامه شهامت و آرزو است.»

پارک ملت تهران میزبان آخرین روز از هفته ی فضا

پارک ملت تهران و آسمونی ها ی هفته ی فضا و تهرانی ها

مراسم و برنامه‌های ویژه آخرین روز هفته جهانی فضا، جمعه 25 آبان ماه جاری با شعار «فضا و شناخت مرزهای جدید» با همکاری انجمن نجوم ایران و سازمان فضایی ایران در تهران و 9 شهر دیگر کشور برگزار می‌شود.

انجمن نجوم ایران هر ساله در کنار برنامه‌های مختلف خود با سازمان فضایی ایران در برگزاری مراسم روز و هفته فضا همکاری دارد.

مراسم هفته جهانی فضا به ابتکار سازمان ملل متحد به مناسبت پرتاب اولین ماهواره به فضا به منظور آگاهی عمومی و ترویج فرهنگ استفاده صلح جویانه از فن‌آوری فضا برای توسعه و رفاه هر ساله در ماه آبان برگزار می‌شود.

امسال در تهران با همکاری معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری منطقه سه، برنامه‌های متنوعی شامل غرفه‌های متعدد آموزشی و اطلاع‌رسانی از دانشگاه‌ها، مراکز نجومی و افراد علاقمند به نجوم، سخنرانی‌های متعدد توسط کارشناسان انجمن نجوم ایران و سازمان فضایی ایران، پخش اسلاید سه بعدی و رصد خورشید، ماه، سیارات، اجرام آسمانی از ساعت 10 صبح تا 19 در پارک ملت واقع در خیابان ولی عصر(عج) اجرا می‌شود.

انرژی کیهانی

چه چیزی باعث تولید تشعشعات پرانرژی کیهانی می شود؟" این سوال یکی از مهم ترین سوالات

 دانشمندان است که تا کنون بدون پاسخ مانده بود . اما تحقیقاتی که به تازگی در رصد خانه پرتو

 های کیهانی Pierre Auger در آمریکای جنوبی انجام شده ، به این سوال پاسخ داده است :

"سیاهچاله های ابر پرجرم"  

"چه چیزی باعث تولید تشعشعات پرانرژی کیهانی می شود؟" این سوال یکی از مهم ترین سوالات دانشمندان است که تا کنون بدون پاسخ مانده بود . اما تحقیقاتی که به تازگی در رصد خانه پرتو های کیهانی Pierre Auger  در آمریکای جنوبی انجام شده ، به این سوال پاسخ داده است : "سیاهچاله های ابر پرجرم" .  

بخش عمده ای از محیط میان ستاره ای مرکب از ذرات باردار است که تقریبا تا سرعت نور ستاب گرفته اند. این ذرات را پرتو ها یا تشعشعات کیهانی می نامند و تقریبا شامل هر نوع هسته اتم اند که بیشترشان را هسته های هیدروژن (پروتونها) و هسته های هلیم (ذرات آلفا) تشکیل می دهند (همچنین شامل الکترونها ، پوزیترونها و نترینوها نیز هستند ).

انرژی این تشعشات بسیار بیشتر از آن است که بتوانیم تصور کنیم . این انرژی ناشی از سرعت بسیار زیاد است ؛جرم کوچکی که با سرعت بسیار زیاد سیر می کند انرژی جنبشی فوق العاده زیادی دارد این انرژی جنبشی با توپ تنیسی قابل مقایسه است که با سرعت 150 کیلومتر بر ساعت حرکت می کند .

دانشمندان همواره از این موضوع شگفت زده بودند که چگونه این ذرات می توانند به این سطح بالای انرژی برسند . خوشبختانه جو زمین محافظ خوبی برای جلو گیری از برخورد این ذرات با سطح زمین است اما این ذرات در خارج از جو زمین یک تهدید جدی محسوب می شوند .

در طول سه سال گذشته  تیم بزرگی متشکل از 370 محقق از 17 کشور جهان گرد هم آمدند تا برای این سوال یک پاسخ مناسب پیدا کنند این گروه بزرگ در  رصد خانه پرتو های کیهانی Pierre Auger   در کوه های آمریکای جنوبی مستقر شدند ،این رصد خانه شامل یک آرایه عظیم  از آشکار سازهاست که مساحت 3000 کیلومتر مربع را اشغال کرده است .

تشعشات کیهانی هنگامی که به جو زمین وارد می شوند ، برخوردهایی صورت میگیرد که هسته های گوناگون را به اجزای کوچکتری(اجزای ثانویه) تجزیه می کند، به این فرایند شکافت یا خرد شدن می گویند . آشکار سازها بسیار حساس هستند و می توانند این ذرات ثانویه را شناسایی کنند و از طرفی به دانشمندان امکان می دهند تا جهت برخورد تشعشعات کیهانی را تعیین کنند.

 در گذشته به دلیل نبود اطلاعات کافی منبع این تشعشات را به انفجارات ابر نواختری یا هسته کهکشان راه شیری نسبت می دادند که هیچ کدام از این نظریه ها تا کنون ثابت نشده بود .اما اکنون دانشمندان می دانند که این تشعشعات یا پرتوهای پر انرژی کیهانی از تمام نواحی کیهان ساطع می شوند و منبع تولید آنها سیاهچاله های ابر پرجرم است .

در اطراف سیاهچاله های ابر پرجرم ، میدان های مغناطیسی عظیمی ساخته می شود که می توانند همانند یک شتاب دهنده ذرات عمل کند و این ذرات را تا چنین سطحی از انرژی شتاب دهد ، شتابی که تکنولوژی ساخت بشر هنوز  به آن حد نرسیده .

وبگاه دانش نامه ی فضایی ایران

ستارگان هم رازهای بسیار دارند

غروب ستارگان، رازهای جو سیارات را آشکار می‌کند

به کمک بررسی غروب ستارگان در پشت جو سیارات از دید فضاپیماهای مدارگرد، می‌توان اطلاعات بسیاری درباره‌ی جو سیاره کسب کرد.

در گردش فضاپیماها به گرد یک سیاره، لحظاتی هست که ستاره‌ای از دید فضاپیما پنهان می‌شود و پشت سیاره غروب می‌کند. هنگامی که ستاره، از دید فضاپیما، بالای جو سیاره قرار دارد، در بازه‌ی وسیعی از طول‌موجها می‌درخشد. در روش اختفای ستاره‌ای، فضاپیما، ستاره را هنگامی که از پشت جو سیاره می‌تابد رصد می‌کند. جو سیاره مانند یک فیلتر بعضی طول‌موجهای نور ستاره را جذب می‌کند. طول‌موجهای جذب شده نشان دهنده ی اتمها و مولکولهای موجود در جو سیاره است.

سریع‌السیر زهره

روش اختفای ستاره‌ای هم‌اکنون به وسیله‌ی سه فضاپیمای اسا در زمین، مریخ و زهره پیاده می‌شود.

«گوموس»(GOMOS) نام دستگاهی است که برای بررسی افزایش میزان اوزون جو زمین، بعد از کنترل مواد شیمیایی آسیب رسان، طراحی و روی ماهواره «انویست»(ENVISAT) نصب شده است. دستگاه از سال ۲۰۰۲ برای تهیه یک نقشه سراسری از لایه اوزون، روزانه غروب ۴۰۰ ستاره پشت زمین را رصد کرده است. علاوه‌ بر ‌این، گوموس به بررسی پدیده هایی که در مقدار اوزون جو موثرند نیز می‌پردازد.

این دستگاه، ساخته شدن مقدار زیادی نیتروژن دی‌اکسید را در ارتفاع ۶۵ کیلومتری از سطح زمین در ژانویه و فوریه ۲۰۰۴ گزارش کرد. در طی دو ماه بعدی، این لایه به ارتفاع ۴۵ کیلومتری خزید و همراه با پایین رفتن خود لایه اوزون را تخریب کرد. به این ترتیب قطعه‌ای از معمای اوزون مشخص گردید: نیتروژن دی‌اکسید می‌تواند باعث نابودی اوزون شود.

ماهواره‌ی انویست بر فراز جو زمین در زمان غروب خورشید

«اسپیکم»(SPICAM) نام دستگاهی است که روی سریع‌السیر مریخ نصب شده و از زمان رسیدن فضاپیما به مریخ در سال ۲۰۰۳، بیش از ۱۰۰۰ اختفای ستاره‌ای را رصد کرده است. به کمک اطلاعات فراهم شده، وجود لایه‌های مه در جو مریخ ثابت شده و دقیقترین توصیف از جو این سیاره تا به امروز به دست آمده است.

داده‌های گردآوری شده علاوه بر اطلاعات محض علمی، حاوی اطلاعات کاربردی نیز هستند. مثلا معلوم بودن مقاطع عرضی جو مریخ در طراحی چتر نجات سفینه‌های مریخ نشین بسیار مهم است.

جو زهره متفاوت از جو زمین و مریخ و بسیار چگال‌تر است. با نصب دستگاه «اسپیکاو»(SPICAV) روی سریع‌السیر زهره و استفاده از روش اختفای ستاره‌ای، مقاطع عرضی دما و چگالی جو زهره تهیه شده است.

به گفته دانشمندان اختفای ستاره‌ای روشی موفق و سودمند برای مطالعات بلند مدت آینده است.

فعالیت بارش اسدی

 بررسی فعالیت بارش شهابی اسدی امسال طی روز های

آینده. 

 

کسانی که بارش شهابی اسدی را در سالهای 81-1377 رصد کرده اند، موفق به مشاهده یکی از مهیج ترین پدیده های نجومی دهه های اخیر شده اند. از این بین بارش اسدی 1378 ویژگی خاصی داشت. رصدگران ایرانی چند ماه پس از مشاهده آخرین کسوف قرن،چشم انتظار رگبار شهابی اسدی بودند. پیش بینی ها نشان می داد که اوج بارش شهابی در ساعت 5:30 با شدت چند هزار شهاب در ساعت رخ خواهد داد. ایران و کشورهای آسیای غربی بهترین شرایط را برای رصد داشتند چرا که در زمان اوج و در تاریکی سحرگاه، کانون بارش در ارتفاع قابل توجهی قرار داشت.

انتظار به پایان رسید و همانطور که پیش بینی شده بود رصدگران ایرانی شاهد یکی از با شکوه ترین بارش های شهابی بودند. آسمان شهاب باران می شد. در یک لحظه دهها شهاب اسدی در آسمان ظاهر می شدند. تعدا شهابها به حدی بود که فرصت چشم برهم زدن را هم نمی دادند.

 

بارش های شهابی

وقتی ذرات گرد وغباری که در فضای بین سیارات قرار دارند وارد جو زمین می شوند در اثر سرعت بالا و اصطکاک شدید به وجود آمده می سوزند و به صورت شهاب دیده می شوند. در آسمانی صاف و تاریک ممکن است در هر ساعت چند  شهاب مشاهده کنید که در نقاط مختلف آسمان ظاهر و به سرعت محو می شوند. اما در شبهای خاصی از سال تعداد شهابها به یکباره زیاد می شود که به این پدیده«بارش شهابی»  گفته می شود. بارش های شهابی در اثر ورود توده ای از ذرات به جو زمین به وجود می آیند. این ذرات با سرعت های زیاد(چند ده کیلومتر در ثانیه) و تقریبا" به طور موازی وارد جو می شوند. در نتیجه از دید ناظر زمینی به نظر می آید که همه شهابها از یک نقطه آسمان خارج می شوند که به این نقطه کانون بارش گفته می شود.

کانون بارش در هر صورت فلکی باشد، بارش شهابی به نام آن خوانده می شود. منشاء بسیاری از بارش های شهابی، دنباله دارها هستند. این صخره های یخی با حرکت خود ذرات ریزی به جا می گذارند. با  نزدیک شدن دنباله دار به خورشید تعداد ذرات به جا مانده افزایش می یابد. بنابراین مدار دنباله دار مملو از ذراتی می شود که با همان سرعت دنباله دار و تقریبا" در همان مدار به دور خورشید گردش می کنند. به دلیل حرکت متناوب زمین به دور خورشید ، سیاره ما در زمان مشخصی از سال به نزدیکی مدار دنباله دار می رسد و با برخورد به این ذرات بارش شهابی رخ می دهد.

تاریخچه

ظهور چشمگیر بارش اسدی 1799 را بسیاری از دریانوردان و ساکنان قاره آمریکا رصد کردند. در سال1833نیز بارش اسدی شگفتی آفرید. در مدت چند ساعت تعداد شهاب ها به هزاران عدد در ساعت رسید . بطوریکه  بسیاری تصور کردند،جهان به پایان رسیده است. در این سال رصدگران با مشاهده شهاب ها، کانون بارش را تشخیص دادند.

در سال ۱۸۳۷ ، «هاینریش اولبرس» با بررسی بارش اسدی در دهه های گذشته ، دوره فعالیت آن را ۳۳ یا 34 سال تعیین کرد. در آن زمان مشخص شد که منشاء بارش شهابی اسدی دنباله دار تمپل-تاتل است که به تازگی کشف شده بود. در دهه های بعدی بارش شهابی اسدی فعالیت چشمگیری نداشت اما در سال۱۹۶۶ شهابهای اسدی غوغایی آفریدند. در مدت کوتاهی آسمان پر از شهاب شد. بطوریکه برخی از رصدگران در آمریکای شمالی از ظهور30 شهاب در یک ثانیه خبر دادند !

دنباله دار تمپل-تاتل در آخرین گذر خود در نهم اسفند1377  به حضیض مدارش رسید. در این سال اوج بارش 20 ساعت زودتر از زمان پیش بینی شده اتفاق افتاد .آنهایی که موفق به رصد آن شدند آذر گوی های بی نظیری را دیدند.در سال 1378 بارش اسدی در5:30  صبح ۲۷ آبان با ZHR حدود۳۷۰۰ به اوج خود رسید. در این زمان کانون در ارتفاع زیادی قرار داشت و بسیاری از ساکنین خاور میانه توانستند شاهد این آتش بازی آسمانی باشند.در سال 1379تعداد شهابها افت کرد بطوریکه در زمان اوج مقدار ZHR از۵۰۰  بالاتر نرفت. در سالهای ۸۰ و۸۱ بارش اسدی دارای دو اوج مشخص بود و مقدار ZHR آن به حدود ۳۰۰۰ رسید. همانطور که پیش بینی شده بود دوره رگبارهای آن به پایان رسیده است. در سالهای 85-1382 بارش شهابی اسدی فعالیت نسبتا" معمولی(60- 15  (ZHR= داشته است.

پیش بینی ها

پیش بینی بارش های شهابی کار پیچیده ای است. دنباله دار ها اجرام سبک و تاثیر پذیری هستند. بنابراین به راحتی تحت تاثیر دیگر سیارات قرار می گیرند. این عامل در مورد دنباله دار های کوتاه دوره (مانند دنباله دار تمپل-تاتل) مهمتر است. اثرات گرانشی باعث می شود که مدار دنباله دار در هر بازگشت دقیقا" یکسان نباشد بنابراین در بازگشت های مختلف دنباله دار ذرات پخش شده از آن در فواصل مختلفی از مدار زمین قرار می گیرند. اختلالات سیارت (به ویژه سیاره مشتری) باعث می شود که توده ذرات به جامانده از دنباله دار جابه جا شود. جرم ، سرعت ذرات پرتاب شده از دنباله دار نیز متفاوت است. برای پیش بینی اثرات گرانشی وارد شده می بایست مجموعه ای از اثرات گرانشی متقابل(خورشید، زمین ، مشتری و توده ذرات) را در نظر گرفت. اصطلاحا" باید یک سیستم چند ذره ای را مورد بررسی قرار داد. کار پیچیده ای که احتیاج به کامپیوترهای پرسرعت دارد. علاوه بر اثر گرانشی ، فشار تابشی خورشید نیز باعث پهن شدگی و تغییر توزیع ذرات می شود.در نتیجه توزیع جرم در توده ذرات دچار تغییر می شود و برای پیش بینی شدت بارش، نیازمند تعیین توزیع ذرات هستیم.

اوج اولیه (ذرات زمینه بارش اسدی) در ساعت 6:20 صبح روز 28 آبان اتفاق می افتدکه ZHR شهابهای بارش اسدی 15 شهاب در ساعت خواهد بود. بهترین مکان برای مشاهده این شهابهای آفریقا، اروپا و آسیای غربی است. اما پیش بینی ها نشان می داد که در سال  1386 علاوه بر اوج اولیه ، افزایش نسبی در تعداد شهابها رخ خواهد داد.

Mikhail Maslov (از کشور روسیه) با کمک محاسبات مداری ذرات دنباله دار ، نشان داد که امسال زمین از بین ذراتی عبور می کند که از  عبور سال 1932 دنباله دار تمپل-تاتل به جا مانده اند. محاسبات او نشان می دهد که این اوج به وقت رسمی ایران در ساعت 2:35 بامداد 29 آبان اتفاق می افتد. و ZHR حاصل از این برخورد به 60 می  رسد.

پیش بینی زمان و شدت اوج های بارش اسدی 1386

Jeremie Vaubaillon (محقق فرانسوی از موسسه فن آوری کالیفرنیا) که این اوج 2 دقیقه زودتر ( ساعت 2:33 بانداد 29 آبان ) اتفاق بیافتد. وی در این زمان  فاصله زمین را از مرکز توده سال 1932 ،  0.00098 واحد نجومی محاسبه کرده است.

Esko Lyytinen (از کشور فنلاند) پیش بینی کرده است که این اوج بارش اسدی کمی زودتر یعنی در ساعت 2:06 بامداد با ZHR حدود 30 شهاب در ساعت رخ دهد.  

نکته ای که تمام کارشناسان بر آن اتفاق نظر دارند این است که اوج بارش اسدی امسال با عبور زمین از میان توده 1932 در صبح 29 آبان رخ خواهد داد. اما پیش بینی می شود که ذرات این توده کم جرم باشند بنابراین شهابهای اسدی امسال نسبتا" کم نور خواهند بود.

 

رصد بارش های شهابی

نخستین پرسش منجمان آماتور برای آغاز رصد بارش های شهابی این است که چه چیز هایی را باید رصد کنیم؟ چگونه رصد کنیم و رصد هایمان را ثبت کنیم ؟ پاسخ این پرسش وابسته به هدف از رصد بارش شهابی است. گاهی رصدگر با وجود آنکه دلباخته ی زیبایی های آسمان شب است اما فقط به منظور تماشای این پدیده چشم به آسمان دوخته است . او از دیدن هر تیر شهاب لذتی بی اندازه می برد . اما رصدگر دیگری قصد دارد در کنار این شوق زیبا ، کار علمی انجام دهد . در این حالت باید در ثبت مواردی از بارش شهابی کوشش کند تا گزارش او کاربرد علمی داشته باشد . هر شهابی که در آسمان ظاهر می شود ، دارای مشخصاتی است که لازم است ابتدا با آنها آشنا شویم :

   قدر :

شهاب ها هم مانند ستاره ها درخشندگی متفاوتی دارند که با مقیاس قدر بیان می شود.قدر شهاب بیانگر مقدار روشنایی آن در هنگام اوج درخشش است. قدر شهاب را به کمک مقایسه ی درخشندگی اش با ستاره ها می توان تعیین کرد که البته این کار تقریبی است و با تمرین و تجربه می توان دقت آن را بالا برد

  طول رد:

برخی از شهاب ها رد بلند و برخی دیگر ردی کوتاه دارند . طول ظاهری مسیری که یک شهاب طی می کند طول رد گفته می شود و بر حسب درجه بیان می شود. برای اندازه گیری این کمیت می توانید از همان مقیاس های رایج زاویه سنجی استفاده کنید .

  رنگ:

شهاب ها رنگ های مختلفی دارند . وقتی جسم سازنده ی شهاب ( شهابواره ) وارد جو می شود ، با برخورد به مولکول های گاز می سوزد و گرمای آن موجب یونیزه شدن گازهای اطراف می شود . رنگ شهاب نشان دهنده ی رنگ عنصری است که بیش از همه یونیزه شده است .

 

ZHR	سرعت ذرات ورودی( Km/s)	بعدکانون بارش	میل کانون بارش	بیشینه فعالیت	دوره فعالیت	نامبارش
۵	۳۰	۱۹۵	۴-	۴ فروردین	5 بهمن -  ۲۶فروردین	سنبله ای
15	۴۹	۲۷۱	۳۳+	۲ اردیبهشت	۲۷ فروردین -  ۵ اردیبهشت	شلیاقی
۶۰	۶۶	۳۳۷	۰۱-	١۶  اردیبهشت	۳۰ فروردین -  ۷ خرداد	اتا – دلوی
۵	۳۰	۲۴۷	۲۲-	۳۰  اردیبهشت	۲۶ فروردین - ۲۴ تیر	قوسی
۵	۳۵	۳۴۰	۳۰-	۶مرداد	۲۴ تیر  - ۱۹ مرداد	حوت جنوبی
۲۰	۴۰	۳۳۹	١۷-	۶مرداد	۲۱ تیر  - ۲۸ مرداد	دلتا-دلوی جنوبی
۵	۴۰	۳۳۴	2+	۲١ مرداد	۲۴ تیر - ۳ شهریور	دلتا-دلوی شمالی
۱۰۰	59	۴۷	۵۷+	۲۲مرداد	۲۷تیر - ۳ شهریور	برساووشی
۶	۲۵	۲۸۶	۵۹+	۲۷مرداد	۰۴مرداد- ١۰ شهریور	کاپا-دجاجه ای
١۰	۶۶	۸۵	۴١+	١۰  شهریور	۳ شهریور- ١۵ شهریور	آلفا-ارابه رانی
متغیر	۲۰	۲۶۲	۵۴+	۱۷ مهر	14 تا 18مهر	تنینی
۲۰	۶۶	۹۵	۱۶+	۳۰ مهر	۱۰ مهر - ۱۶ آبان	جباری
۱۴	۲۷	۵۳	۱۲+	۱۴ آبان	۹مهر- ۴ آذر	ثوری جنوبی
۷	۲۹	۵۸	۲۱+	۲۱ آبان	۹مهر- ۴ آذر	ثوری شمالی
متغیر	۷۲	۱۵۳	۲۲+	۲۸ آبان	۲۳- ۳۰ آبان	اسدی
۱۲۰	۳۵	۱۱۲	۳۳+	۲۳ آذر	۲۶-۱۶آذر	جوزایی
١۰	۳۳	۲۱۷	۷۶+	۱ دی	۲۶ آذر-۵ دی	دبی
۱۲۰	34	۲۲۹	۴۹+	۱۴ دی	۱۵-۱۱ دی	ربعی

مهمترین بارشهای شهابی سالیانه

 

  سرعت ساعتی سمت الرأسی :

مهمترین مشخصه هر بارش ، تعداد شهاب های آن است . بارش های شهابی هر سال در زمان مشخصی روی می دهند . در دوره ای چند روزه ، هنگامی که زمین از مدار دنباله دار مزبور می گذرد . تعداد شهاب ها به میزان قابل توجهی افزایش و سپس کاهش می یابد . بیشترین تعداد شهاب های هر بارش را با کمیتی به نام " سرعت ساعتی سمت الرأسی " ( ZHR ) بیان می کنند . ZHR تعداد شهاب های قابل مشاهده برای یک نفر در مدت یک ساعت و در شرایط مناسب است . یعنی در شرایطی که کانون بارش در سمت الرأس ( بالاترین نقطه در آسمان ) و آسمان کاملا" صاف و تاریک باشد. منظور از آسمان تاریک ، آسمانی با حد قدر ۶/۵ است.

 

کاری که یک رصدگر باید انجام بدهد تعیین شهاب بارشی و شمارش و تخمین مشخصات آن است. برای اینکه وقت و تمرکز از دست نرود می توانداز یک همکار برای یادداشت نکات بهره بگیرد.پس از پایان رصد می توان  آن را در اختیار مراکز نجومی معتبر قرار داد و به بررسی و تجزیه وتحلیل داده ها پرداخت.

 

 

رصد بارش های اسدی

در سالهای گذشته که بارش اسدی به صورت رگبار شهابی (بیش از 1000 شهاب در ساعت) ظاهر شد دیگر فرصتی برای ثبت تمام مشخصات شهاب ها نبود. در چنین شرایطی  رصدگران مهمترین مشخصه ها مثل تعداد شهاب های بارش در بازه های زمانی مختلف و وضعیت رصدی آسمان(  مثل حد قدر و در صد ابری بودن آسمان ) را ثبت می کنند. اما وقتی تعداد شهابها خیلی زیاد نباشد ثبت مشخصات شهابها امکان پذیر است.

بهترین مکان برای مشاهده اوج بارش شهابی اسدی امسال آسیای غربی و خاورمیانه است. رصدگران این مناطق اوج بارش را در ساعاتی خواهند دید که صورت فلکی اسد ارتفاع قابل توجه‌ای دارد.

 

امسال ماه مزاحم رصد نخواهد بود. ماه تقریباً در تربیع اول قرار دارد و در نیمه شب غروب می کند. همانطور که اشاره شد علاوه بر اوج پیش بینی شده ، بارش شهابی اسدی از چند روز قبل فعالیت معمولی خود را دارد و شهابهای آن قابل مشاهده خواهند بود. به این نکته توجه داشته باشید هر چه رصدگاه انتخابی شما تاریکتر باشد امکان مشاهده شهابهای بیشتری خواهید داشت. رصد و ثبت دقیق شهابهای اسدی می تواند کمک قابل توجه‌ای در بررسی مدل ها و پیش بینی ها داشته باشد.