ستارگان هم رازهای بسیار دارند

غروب ستارگان، رازهای جو سیارات را آشکار می‌کند

به کمک بررسی غروب ستارگان در پشت جو سیارات از دید فضاپیماهای مدارگرد، می‌توان اطلاعات بسیاری درباره‌ی جو سیاره کسب کرد.

در گردش فضاپیماها به گرد یک سیاره، لحظاتی هست که ستاره‌ای از دید فضاپیما پنهان می‌شود و پشت سیاره غروب می‌کند. هنگامی که ستاره، از دید فضاپیما، بالای جو سیاره قرار دارد، در بازه‌ی وسیعی از طول‌موجها می‌درخشد. در روش اختفای ستاره‌ای، فضاپیما، ستاره را هنگامی که از پشت جو سیاره می‌تابد رصد می‌کند. جو سیاره مانند یک فیلتر بعضی طول‌موجهای نور ستاره را جذب می‌کند. طول‌موجهای جذب شده نشان دهنده ی اتمها و مولکولهای موجود در جو سیاره است.

سریع‌السیر زهره

روش اختفای ستاره‌ای هم‌اکنون به وسیله‌ی سه فضاپیمای اسا در زمین، مریخ و زهره پیاده می‌شود.

«گوموس»(GOMOS) نام دستگاهی است که برای بررسی افزایش میزان اوزون جو زمین، بعد از کنترل مواد شیمیایی آسیب رسان، طراحی و روی ماهواره «انویست»(ENVISAT) نصب شده است. دستگاه از سال ۲۰۰۲ برای تهیه یک نقشه سراسری از لایه اوزون، روزانه غروب ۴۰۰ ستاره پشت زمین را رصد کرده است. علاوه‌ بر ‌این، گوموس به بررسی پدیده هایی که در مقدار اوزون جو موثرند نیز می‌پردازد.

این دستگاه، ساخته شدن مقدار زیادی نیتروژن دی‌اکسید را در ارتفاع ۶۵ کیلومتری از سطح زمین در ژانویه و فوریه ۲۰۰۴ گزارش کرد. در طی دو ماه بعدی، این لایه به ارتفاع ۴۵ کیلومتری خزید و همراه با پایین رفتن خود لایه اوزون را تخریب کرد. به این ترتیب قطعه‌ای از معمای اوزون مشخص گردید: نیتروژن دی‌اکسید می‌تواند باعث نابودی اوزون شود.

ماهواره‌ی انویست بر فراز جو زمین در زمان غروب خورشید

«اسپیکم»(SPICAM) نام دستگاهی است که روی سریع‌السیر مریخ نصب شده و از زمان رسیدن فضاپیما به مریخ در سال ۲۰۰۳، بیش از ۱۰۰۰ اختفای ستاره‌ای را رصد کرده است. به کمک اطلاعات فراهم شده، وجود لایه‌های مه در جو مریخ ثابت شده و دقیقترین توصیف از جو این سیاره تا به امروز به دست آمده است.

داده‌های گردآوری شده علاوه بر اطلاعات محض علمی، حاوی اطلاعات کاربردی نیز هستند. مثلا معلوم بودن مقاطع عرضی جو مریخ در طراحی چتر نجات سفینه‌های مریخ نشین بسیار مهم است.

جو زهره متفاوت از جو زمین و مریخ و بسیار چگال‌تر است. با نصب دستگاه «اسپیکاو»(SPICAV) روی سریع‌السیر زهره و استفاده از روش اختفای ستاره‌ای، مقاطع عرضی دما و چگالی جو زهره تهیه شده است.

به گفته دانشمندان اختفای ستاره‌ای روشی موفق و سودمند برای مطالعات بلند مدت آینده است.